ઇઓસિનોફિલિક એસોફેજાયટીસ

• ઇઓસિનોફિલિક એસોફેજાયટીસ એ એવી સ્થિતિ છે જે અન્નનળીને અસર કરે છે — તે નળી જે મોંમાંથી પેટ સુધી ખોરાક ને લઈ જાય છે. આ સ્થિતિને ટૂંકા માટે “EoE” – “ઇઓઇ” કહેવામાં આવે છે. ઇઓઇમાં, અન્નનળીમાં તેમાં “ઇઓસિનોફિલ્સ” નામના કોષો હોય છે. ઇઓસિનોફિલ્સ એ એવા એલર્જી કોષો છે, જે સામાન્ય રીતે અન્નનળીમાં જોવા મળતા નથી.

  ઇઓઇનું ચોક્કસ કારણ શું છે તે ડોકટરો નિશ્ચિતરૂપે હજુ સુધી જાણતા નથી. પરંતુ, તેઓ વિચારે છે કે તે કોઈ એલર્જીથી (Allergy) થઈ શકે છે, ખાસ કરીને ફૂડ એલર્જીથી.

  કેટલીકવાર, ઇઓઇ અમુક પરિવારોમાં વારસાગત રીતે હોય છે. તે બાળકો અને  વયસ્કો, બંનેમાં થઈ શકે છે.

દરેક વ્યક્તિની ઉંમરને આધારે લક્ષણો જુદા-જુદા હોઈ શકે છે.

પુખ્ત વયના લોકોમાં, અને કિશોરોમાં સામાન્ય રીતે નિમ્નલિખિત લક્ષણો હોય છે:

• ખાવાનું ગળી જવામાં મુશ્કેલી – આ સૌથી સામાન્ય લક્ષણ છે. લોકોને સામાન્ય રીતે નક્કર ખોરાક ગળી લેવામાં તકલીફ પડે છે. કેટલાક લોકોને ગળી જવાથી પીડા થાય છે, અથવા એવું લાગે છે કે ખોરાક તેમના ગળામાં અથવા છાતીમાં અટવાઇ જાય છે.
• છાતી અથવા ઉપલા પેટમાં દુખાવો
• છાતીમાં બર્નિંગ એટલે કે બળતરા (જેને હાર્ટબર્ન કેહવાય છે – Heartburn) જે હાર્ટબર્નની માટે ની દવા લીધા પછી પણ સારું થતું નથી

સામાન્ય રીતે બાળકોમાં નિમ્નલિખિત લક્ષણો હોય છે:

• ખોરાક ખાવાની સમસ્યાઓ, જેમ કે નક્કર ખોરાક ખાવાથી ઇનકાર કરવો
• ઉબકા અથવા ઉલ્ટી આવવી
• પેટમાં દુખાવો થવો

હા. મોટેભાગે, આ સ્થિતિની તપાસ માટે અપર એંડોસ્કોપી (Upper Endoscopy) ની પરીક્ષા કરવામાં આવે છે.

અપર એંડોસ્કોપી દરમિયાન, એક ડૉક્ટર (ગેસ્ટ્રોએંટોરોલોજિસ્ટ નિષ્ણાત ડૉક્ટર) એક પ્રકાશવાળો કેમેરા વળી પાતળી નળી તમારા મોંમાં અને નીચે તમારા અન્નનળી માં દાખલ કરે છે. તમારા ડૉક્ટર, આ કેમેરા થી અન્નનળીના અસ્તરને જોશે, અને પરીક્ષણ કરવા માટે તેના નાના નમૂનાઓ પણ લેશે. ત્યારબાદ, એક બીજા ડૉક્ટર માઇક્રોસ્કોપ હેઠળના કોષોને જોશે કે તેમાં ઇઓઇ (EoE) છે કે નહીં.

સારવારમાં સામાન્ય રીતે આહારમાં ફેરફાર અને દવાઓ લેવાની હોય છે.

• આહારમાં પરિવર્તન – તમારા ડૉક્ટર કદાચ તમને એવા ખોરાકથી ટાળવાનું કહેશે, જે તમારા લક્ષણોનું કારણ બની શકે. આમ કરવાના 3 મુખ્ય રીતો છે, જેમ કે:
  • એવા ખોરાકને ટાળો જે મોટાભાગે ઇઓઇનું કારણ બને છે
  • તમને જે એલર્જી છે તે ખોરાકને ટાળો – તમને કયા ખોરાકની છે એ જાણવા માટે, તમારે કોઈ એલર્જીસ્ટ (એલર્જી ડૉક્ટર) ને મળવાની જરૂર છે અને પરીક્ષણો પણ કરાવી લેવા જોઈએ.
  • વિશેષ પ્રવાહી આહાર ચાલુ કરો અને બધા નક્કર ખોરાક ખાવાનું ટાળો
  • તમને જરૂરી પોષણ મળે તે સુનિશ્ચિત કરવા માટે, તમારા ડૉક્ટર જણાવશે કે તમે ડાયેટિશિયન (ફૂડ એક્સપર્ટ) ને મળો. તમારા લક્ષણોમાં સુધારો થયા પછી, તમે નક્કર ખોરાકને પાછા તમારા રોજિંદા આહારમાં ઉમેરી શકશો.
• દવાઓ – ઇઓઇની સારવાર માટે ડોકટરો વિવિધ દવાઓનો ઉપયોગ કરી શકે છે. એકને “પ્રોટોન પંપ અવરોધક” કહેવામાં આવે છે. આ દવા સામાન્ય રીતે એસિડ રિફ્લક્સની સારવાર માટે વપરાય છે, જ્યારે પેટમાં સામાન્ય રીતે રહેલું એસિડ ઇસોફેગસમાં જાય છે. ઇઓઇ વાળા લોકોમાં કેટલીકવાર એસિડ રિફ્લક્સ હોય છે, પરંતુ આ દવા પણ ઇઓઇની સારવાર કરી શકે છે.

અન્ય દવાઓમાં સ્ટેરોઇડ્સ (Steroids) શામેલ છે, જે બળતરા અથવા સોજો  ઘટાડવામાં મદદ કરે છે. (કેટલાક એથ્લેટ્સ ગેરકાયદેસર રીતે લે છે તે સમાન એવા સ્ટીરોઇડ્સ નહીં.) કેટલીકવાર, સ્ટીરોઇડ્સ ઇન્હેલર (Steroids Inhaler) અથવા “નેબ્યુલાઇઝર” (Nebulizer) કહેવાતા ડિવાઇસ માં (Device) આવે છે. પરંતુ, તમે સામાન્ય ઇન્હેલરની રીત જેમ સ્ટીરોઇડ્સ શ્વાસમાં લેતા નથી. તેના બદલે, તમે સ્ટીરોઇડ્સ દવા તમારા મોંમાં એકઠું થવા દો છો, અને પછી તમે ગળી જાઓ છો. અન્ય સમયે, સ્ટીરોઇડ્સ પ્રવાહી અથવા ગોળી તરીકે પણ આવે છે.

કેટલાક લોકોમાં, ઇઓઇ એક “ઇસોફેજીયલ સ્ટ્રીકચર” (Esophageal Stricture) કહેવાતી સ્થિતિ તરફ દોરી જાય છે, જે અન્નનળીને સંકુચિત કરે છે. જે લોકો માં દવાઓથી સુધારણા થતી નથી, તેઓ ઇસોફેજીયલ સ્ટ્રીકચરની મુખ્ય ઉપચાર, એ અન્નનળીને વિસ્તૃત કરવાની પ્રક્રિયા છે, જેને “ડાઈલેશન” (Dilation) કહેવામાં આવે છે. આ પ્રક્રિયા એન્ડોસ્કોપી દરમિયાન કરવામાં આવે છે.