...

Call for appointment +91 63555 64601

Facebook X-twitter Linkedin Youtube Instagram
Dr Harsh Shah - GI & HPB Oncosurgeon in India
Menu
Tele consult

Call for appointment +91 63555 64601

Call for Appointment
Menu

CRS અને HIPEC સર્જરી

અદ્યતન કેન્સર ઉપચાર પદ્ધતિ

અદ્યતન કેન્સર ઉપચાર પદ્ધતિ

You are here >> Home > Blog > HIPEC > CRS અને HIPEC સર્જરી

CRS (સાયટોરેડક્ટિવ સર્જરી) અને HIPEC (હાયપરથેર્મિક ઇન્ટ્રાપેરિટોનિયલ કીમોથેરાપી) એ અદ્યતન કેન્સર ઉપચાર પદ્ધતિઓ છે, જે ખાસ કરીને ત્યારે ઉપયોગી થાય છે, જ્યારે કેન્સર પેટના અંદરના અવયવો (Peritoneal Cancer) સુધી ફેલાય છે. આ પદ્ધતિમાં પ્રથમ સાયટોરેડક્ટિવ સર્જરી દ્વારા કેન્સરગ્રસ્ત ગાંઠો દૂર કરવામાં આવે છે, 
 
ત્યારબાદ HIPEC થકી ઉંચા તાપમાને કીમોથેરાપી દવાઓનો ઉપયોગ કરીને બાકી રહેલા કેન્સર કોષોને નષ્ટ કરવામાં આવે છે. આ સર્જરી ઘણા દર્દીઓ માટે જીવન બચાવનાર સાબિત થઈ છે, અને તેનાથી દર્દીના જીવનકાળમાં નોંધપાત્ર વધારો થાય છે. આ લેખમાં આપણે CRS અને HIPEC સર્જરીની પ્રક્રિયા, ફાયદા અને જોખમો વિશે વિગતવાર ચર્ચા કરીશું.
  • આ પદ્ધતિ કેવી રીતે ઉદભવી?
1980 ના દાયકામાં ડૉ. પૉલ સુગરબેકર જેવા નિષ્ણાત સર્જનએ CRS અને HIPEC પદ્ધતિ વિકસાવી. આ પદ્ધતિનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય હતો કે જે કેન્સર પૂરું દૂર ન થઈ શકે તે માટે શસ્ત્રક્રિયા પછી ખાસ ગરમ દવાઓથી બાકી રહેલા કેન્સરના સેલ્સનો નાશ કરી શકાય.
  • મુખ્યત્વે પેરિટોનિયલ કેન્સર માટે અસરકારક
આ પદ્ધતિ ખાસ કરીને પેરિટોનિયલ કેન્સર માટે વધુ ઉપયોગી છે. પેરિટોનિયમ એટલે પેટનું અંદરનું એ સ્તર, જે પાચન તંત્રના વિવિધ અવયવોને આવરી લે છે. પેરિટોનિયમમાં કેન્સર ફેલાઈ જાય ત્યારે સામાન્ય કીમોથેરાપી પૂરતી અસરકારક રહેતી નથી, કારણ કે દવા રક્ત દ્વારા પહોંચતી હોવાથી યોગ્ય પ્રમાણમાં પેરિટોનિયમ સુધી પહોંચી શકતી નથી. HIPEC પદ્ધતિમાં દવા સીધા જ પેરિટોનિયમમાં પહોંચે છે, જેથી વધુ સારું પરિણામ મળે છે.
हिंदी में पढ़े
Read in English

(CRS) સાયટોરેડક્ટિવ સર્જરી

Cytoreductive Surgery

CRS એટલે શું?

Cytoreductive Surgery એટલે એવી શસ્ત્રક્રિયા, જેમાં જેટલું શક્ય હોય તેટલું કેન્સરની ગાંઠ અને કેન્સરગ્રસ્ત ભાગ દૂર કરવામાં આવે છે. જ્યારે કેન્સરનું પ્રમાણ વધારે હોય ત્યારે કીમોથેરાપી એકલી અસરકારક રહેતી નથી. તેથી પહેલા કેન્સરની ગાંઠો (Tumor Burden) દૂર કરવામાં આવે છે જેથી શસ્ત્રક્રિયા પછી આપેલી દવાઓ વધુ અસરકારક બને.

CRS પ્રક્રિયા કેવી રીતે થાય છે?

CRS દરમિયાન, સર્જન પેરિટોનિયમ અને તેની આસપાસ ફેલાયેલા કેન્સરની ગાંઠોને દૂર કરે છે. આ પ્રક્રિયા લાંબી અને જટિલ હોય છે, કારણ કે દરેક અવયવ કે આસપાસના શરીરના ભાગમાંથી કેન્સરના બનેલા ભાગને સંપૂર્ણપણે દૂર કરવો પડતો હોય છે.

⦿ કેટલીકવાર પાચન તંત્રના ભાગ, જેમ કે નાના અને મોટા આંતરડાંના થોડા ભાગને પણ દૂર કરવું પડે છે.
 
⦿ જો કેન્સર લિવર, પેટ અથવા મળાશય નજીક ફેલાયેલું હોય, તો તે સ્થળેથી પણ ગાંઠોને કાપી કાઢવામાં આવે છે.

કયા પ્રકારના કેન્સર માટે CRS પદ્ધતિ ઉપયોગી છે?

⦿ અપેંડિક્સ અને કોલોરેક્ટલ કેન્સર (Colorectal Cancer): જ્યારે કેન્સર પેટના અંદર ફેલાઈ જાય અને મેટાસ્ટેટિક ફેઝમાં પહોંચી જાય, ત્યારે CRS શ્રેષ્ઠ પરિણામ આપે છે.
 
⦿ જઠરનું કેન્સર (Stomach Cancer): આ કેન્સર ખાસ કરીને જઠર અથવા પેટમાં ફેલાય છે અને તેના લક્ષણો પ્રથમ સ્ટેજમાં સ્પષ્ટ ન હોઈ શકે.
 
⦿ ઓવરી કેન્સર (Ovarian Cancer): ત્રીજા અને ચોથા સ્ટેજમાં ઓવરી કેન્સર પેડુ અને પેરિટોનિયમમાં ફેલાઈ જાય છે. આવા સમયે CRS પદ્ધતિ વધારે અસરકારક સાબિત થાય છે.
 
⦿ પેરિટોનિયલ કેન્સર: આ પ્રકારનો કેન્સર ખાસ કરીને પેરિટોનિયમમાં જ ઉદ્ભવે છે. એવામાં CRS અને HIPEC મળીને કરી શકાય તો દર્દી માટે જીવિત રહેવાની શક્યતાઓ વધારે છે.
CRS અને HIPEC સર્જરી

(HIPEC) હાયપરથેર્મિક ઇન્ટ્રાપેરિટોનિયલ કીમોથેરાપી

Hyperthermic Intraperitoneal Chemotherapy

HIPEC શું છે?

HIPEC એ ખાસ પ્રકારની કીમોથેરાપી છે, જે CRS શસ્ત્રક્રિયા પૂરી થયા પછી કરવામાં આવે છે. HIPECમાં દર્દીના પેટમાં સીધી જ ગરમ દવાઓ પ્રવેશિત કરવામાં આવે છે. HIPECનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય એ છે કે સર્જરી પછી જો બાકીમાં નાનું કે માઇક્રોસ્કોપિક કેન્સર રહી ગયું હોય, તો તે પૂરેપૂરું નષ્ટ થઈ જાય.

HIPEC પ્રક્રિયા કેવી રીતે થાય છે?

CRS પછી દર્દીના પેટમાં 40°C થી 42°C સુધી ગરમ કરેલી કેમોથેરાપી પ્રવાહિત કરવામાં આવે છે. આ દવા પેટના અંદરના તમામ ભાગોમાં સરખી રીતે વહે છે અને બધાં સ્થાનો પર કેન્સરના બાકીના સેલ્સને નષ્ટ કરે છે.
 
⦿ HIPEC લગભગ 60 થી 90 મિનિટ સુધી કરવામાં આવે છે.
 
⦿ કારણ કે દવા પેટની અંદર મર્યાદિત રહે છે, તે અન્ય અવયવો પર આડઅસરો કરતી નથી.
 
⦿ આ પદ્ધતિની વિશેષતા એ છે કે દવાના ઉંચા તાપમાને પણ રોગપ્રતિકારક શક્તિ પર વધારે આડઅસર થતી નથી.

HIPECના મુખ્ય ફાયદા

⦿ બાકી રહેલું નાનું કેન્સર નષ્ટ થાય છે
CRS દ્વારા મોટાભાગની કેન્સરની ગાંઠો દૂર થઈ જાય છે, પરંતુ જો માઇક્રોસ્કોપિક કેન્સર સેલ્સ રહી જાય, તો HIPEC તેને પૂરેપૂરું નષ્ટ કરે છે.
 
⦿ આડઅસરો ઓછા રહે છે
HIPECમાં દવા સીધી જ પેરિટોનિયમમાં જાય છે, એટલે રક્તપ્રવાહમાં જઈને શરીરના બીજા અંગો પર આડઅસર કરતી નથી.
 
⦿ કેન્સર પુનઃફરી ન થાય તે માટે વધુ સુરક્ષિત
HIPEC પદ્ધતિની મદદથી કેન્સર ફરીથી થાય તેવું જોખમ ઓછું રહે છે. આ પદ્ધતિ દ્વારા જીવનનો સમયગાળો વધે છે અને દર્દીની જીવનશૈલીમાં પણ સુધારો થાય છે.

CRS અને HIPEC એક સાથે શા માટે કરાય છે?
CRS અને HIPEC સાથે મળીને કરાય ત્યારે કેન્સરના સારવારમાં વધુ અસરકારકતા મળે છે. CRS દ્વારા કેન્સરની ગાંઠ અને કેન્સરગ્રસ્ત ભાગો દૂર કર્યા બાદ, HIPEC દ્વારા બચેલા માઇક્રોસ્કોપિક કેન્સર સેલ્સને નષ્ટ કરવામાં આવે છે.
  • મુખ્ય લક્ષ્ય
⦿ CRS પદ્ધતિનો ઉદ્દેશ્ય છે કેન્સરની ગાંઠો પૂર્ણ રીતે દૂર કરવી.
 
⦿ HIPEC પદ્ધતિનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય બાકી રહેલા કેન્સર સેલ્સ પર તાત્કાલિક અસર કરવો છે જેથી કેન્સર પુનઃફરી ન થાય.
 
⦿ આ બંને પદ્ધતિઓ સાથે મળીને કેન્સરના ઉન્નત ઉપચારમાં શ્રેષ્ઠ પરિણામ આપે છે.
  • સાથે મળીને અસરકારકતા
⦿ CRS અને HIPEC પદ્ધતિ મળીને કરાતા દર્દીઓને વધુ જીવનશૈલીમાં સુધારો થાય છે.
 
⦿ વિજ્ઞાનના અહેવાલો મુજબ, આ પદ્ધતિના ઉપયોગથી દર્દીના જીવિત રહેવાની શક્યતા વધે છે અને બીજી સારવાર પદ્ધતિઓની તુલનામાં વધુ અસરકારક સાબિત થાય છે.

સર્જરી પહેલાં અને પછીની તૈયારીઓ
  • સર્જરી પહેલાંની તૈયારી
CRS અને HIPEC જેવી મોટી શસ્ત્રક્રિયા માટે તદ્દન યોગ્ય તૈયારી જરૂરી છે. ડોક્ટર દ્વારા શારીરિક તંદુરસ્તીની તપાસ, જરૂરી રક્ત પરીક્ષણ અને સ્કેન કરાવવું જરૂરી બને છે.
 
⦿ જરૂરી ટેસ્ટ: ડોક્ટર જરૂરી સ્કેન, બ્લડ ટેસ્ટ અને હાર્ટ ફંક્શન ચેક કરવા માટે સુચનાઓ આપે છે.
 
⦿ આહાર અને જીવનશૈલી: સર્જરી પહેલા પોષક આહાર લેવું અને શ્રેષ્ઠ તંદુરસ્ત જીવનશૈલી અપનાવવી જરૂરી છે જેથી શરીર સર્જરી માટે તૈયાર થાય.
 
⦿ માનસિક તૈયારી: સર્જરી મોટી હોય, એટલે દર્દીને અને તેના પરિવારજનોને યોગ્ય માનસિક સમર્થન જોઈએ.
  • સર્જરી પછીની સંભાળ
સર્જરી પછીની પુનઃપ્રાપ્તિમાં વધુ સમય લાગી શકે છે. તે માટે ડોક્ટર દ્વારા આપવામાં આવેલી તમામ સૂચનાઓનું પાલન કરવું જરૂરી છે.
 
⦿ પૂરતો આરામ: દર્દીએ સર્જરી બાદ પૂરેપૂરો આરામ લેવું જોઈએ.
 
⦿ યોગ્ય આહાર: પુનઃપ્રાપ્તિ ઝડપી થાય માટે પ્રોટીનયુક્ત અને પોષક તત્ત્વો ભરપૂર આહાર લેવો જરૂરી છે.
 
⦿ ઇન્ફેક્શનથી બચાવ: કોઈપણ ચેપી બીમારીથી બચવા માટે સંપૂર્ણ સ્વચ્છતા જાળવી અને ડોક્ટરની સૂચનાઓ પ્રમાણે દવાઓ લેવી જોઈએ.

CRS અને HIPEC ના ફાયદા અને જોખમો
  • CRS અને HIPEC ના ફાયદા
⦿ જીવન રક્ષણની સંભાવના વધારે છે
CRS અને HIPECના મળેલા પરિણામો પરથી જાણવા મળે છે કે આ પદ્ધતિથી દર્દીઓમાં જીવિત રહેવાની સંભાવના વધી શકે છે.
 
⦿ કેન્સર પુનઃપ્રાપ્તિની શક્યતા ઓછી રહે છે
HIPECમાં ગરમ કરેલી દવા સીધી પેરિટોનિયમ સુધી પહોંચે છે અને બાકી રહેલા માઇક્રોસ્કોપિક કેન્સર સેલ્સ નષ્ટ કરે છે, જેના કારણે કેન્સર ફરીથી થાય તેવું જોખમ ઘટે છે.
 
⦿ અન્ય પદ્ધતિની તુલનામાં વધુ અસરકારક
અન્ય ઉપચાર પદ્ધતિઓની સરખામણીએ CRS અને HIPEC પદ્ધતિ લાંબા ગાળે વધુ અસરકારક સાબિત થાય છે.
  • CRS અને HIPECના જોખમો
⦿ ઓપરેશન મોટું હોવાથી થાક વધુ થાય છે
CRS અને HIPEC શસ્ત્રક્રિયા લાંબી અને જટિલ હોવાને કારણે દર્દીને સર્જરી પછી થાક અને કમજોરી વધારે લાગે છે.
 
⦿ પુનઃપ્રાપ્તિ માટે વધુ સમય લાગી શકે છે
સર્જરી બાદ સાજા થવા માટે બે મહિના સુધી સમય લાગી શકે છે.
 
⦿ ઇન્ફેક્શન થવાની શક્યતા
મોટાં ઓપરેશનો બાદ ઇન્ફેક્શન થવાનું જોખમ વધે છે, તેથી યોગ્ય રીતે સંભાળ અને સ્વચ્છતા રાખવી આવશ્યક છે.

નિષ્કર્ષ
CRS અને HIPEC એક એવી પદ્ધતિ છે, જે ઉંચા સ્ટેજના કેન્સરનો સામનો કરી રહેલા દર્દીઓ માટે આશાજનક ઉપચાર બની છે. આ શસ્ત્રક્રિયા દ્વારા કેન્સરનું ફેલાવું રોકીને જીવિત રહેવાની સંભાવના વધારે છે અને સાથે જ દર્દીના જીવનની ગુણવત્તામાં પણ સુધારો થાય છે.
 
⦿ જો દર્દી સમયસર અને યોગ્ય રીતે આ પદ્ધતિ અપનાવે છે, તો તેનું આયુષ્ય લાંબું રહે છે અને રોગ પુનઃપ્રાપ્ત થવાની શક્યતા ઓછી રહે છે.
 
⦿ આ પદ્ધતિ ભલે જટિલ અને ખર્ચાળ હોય, પણ તેની અસરકારકતા અને સફળતાના પ્રમાણને ધ્યાનમાં લેતાં, તે અત્યંત મહત્વપૂર્ણ છે.
 
⦿ હંમેશા નિષ્ણાત તબીબની સલાહ અને માર્ગદર્શન લઈને જ આ પ્રકારની શસ્ત્રક્રિયા માટે નિર્ણય લેવો જોઈએ.

વારંવાર પૂછાતા પ્રશ્નો
CRS દ્વારા કેન્સરની ગાંઠો દૂર કરાય છે અને ત્યારબાદ HIPEC દ્વારા બચેલા નાનું કે માઇક્રોસ્કોપિક કેન્સર સેલ્સ નષ્ટ થાય છે. બંને પદ્ધતિ મળીને વધુ સારું પરિણામ આપે છે.
નહી, CRS અને HIPEC ખાસ કરીને પેટના પેરિટોનિયમમાં ફેલાયેલા કેન્સર માટે વધુ અસરકારક છે, જેમ કે અપેંડિક્સ, મોટા આંતરડાનું કેન્સર, જઠર નું કેન્સર, ઓવરી કેન્સર અને પેરિટોનિયલ કેન્સર.

CRS અને HIPEC માટે શસ્ત્રક્રિયા લગભગ 8થી 12 કલાક સુધી ચાલી શકે છે, કારણ કે તે ખૂબ જ વિશિષ્ટ અને જટિલ પ્રક્રિયા છે.

હા, ઓપરેશન મોટું હોવાથી થાક, ઇન્ફેક્શન અને પુનઃપ્રાપ્તિમાં મોડું થવું જેવા જોખમ રહે છે. જો યોગ્ય સંભાળ લેવામાં આવે તો આ જોખમ ઓછા થઈ શકે છે.

સર્જરી પછી સંપૂર્ણ રીતે સાજા થવા માટે લગભગ 2 થી 3 મહિના સુધીનો સમય લાગી શકે છે. આ દરમિયાન આરામ અને યોગ્ય આહાર જરૂરી છે.

હા, HIPECમાં દવા સીધી જ પેરિટોનિયમ સુધી પહોંચે છે, તેથી માત્ર કેન્સરગ્રસ્ત અવયવ પર જ અસર કરે છે અને અન્ય અવયવો પર આડઅસરો ઓછા થાય છે.

હા, CRS અને HIPEC સર્જરી માટે ઘણા મેડિકલ ઈન્સ્યોરન્સ પ્લાન્સ ખર્ચ કવર કરે છે. આ માટે તમારું પૉલિસી ડોક્યુમેન્ટ તપાસવું જરૂરી છે.

હા, સર્જરી પછી કેટલીક મહીનાઓમાં પુનઃપ્રાપ્તિ થાય છે અને દર્દી ફરી સામાન્ય જીવનશૈલી પર પાછા ફરી શકે છે, જો કે નિયમિત ચેકઅપ જરૂરી છે.

જો શસ્ત્રક્રિયા યોગ્ય રીતે કરવામાં આવે અને સમયસર કરવામાં આવે, તો જીવનશૈલીમાં સુધારો થાય છે અને કેન્સર ફરીથી થાય તેવા જોખમ ઓછા રહે છે.

ગુજરાતમાં CRS અને HIPEC પદ્ધતિ માટે અમદાવાદની Apollo Hospital ઉપલબ્ધ છે.

Reader Interactions

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Dr Harsh Shah Robotic Cancer Surgeon

ડૉ. હર્ષ શાહ

MS, MCh (GI cancer Surgeon)

ડૉ. હર્ષ શાહ અમદાવાદના એક પ્રખ્યાત જી.આઈ અને એચ.પી.બી રોબોટિક કેન્સર સર્જન છે. તેઓ ભોજન નળી, પેટ, લીવર, પેન્ક્રિઆસ, મોટા આંતરડા, મલાશય અને નાના આંતરડા નાં કેન્સરનો ઇલાજ કરે છે. તેઓ એપોલો હોસ્પિટલમાં ઉપલબ્ધ છે.

5/5 - (13 reviews)
Dr. Harsh J Shah

Exclusive Health Tips and Updates