કિશોરો અને પુખ્ત વયના લોકોમાં ડાયર્હીયા (ઝાડા)

• જ્યારે તમારા ઝાડા ની પ્રક્રિયા, દિવસમાં 3 અથવા વધુ વખત થાય છે અને એ એકદમ પાણીદાર હોય છે, ત્યારે તમને ઝાડા થઇ ગયા હોય એટલે કે ડાયર્હીયા થઇ ગયો છે (Diarrhoea) એવું કહેવાય છે. એને અતિસાર પણ કહેવાય છે. અતિસાર ખૂબ જ સામાન્ય બનાવ છે.  મોટાભાગના કિશોરો અને પુખ્ત વયના લોકોને વર્ષમાં લગભગ 4 વખત ઝાડા થાય જ છે. અલગ સમય પર, કોઈકે ને કોઈકે ને થતું જ હોય છે.

અતિસાર થવાના કારણો આ પ્રકારે હોઈ શકે છે:

• વાયરસ
• એવા બેક્ટેરિયા (Bacteria) થી, જે ખોરાક અથવા પાણીમાં હોય શકે છે
• પરોપજીવીઓ (Parasites), જેમ કે નાના કીડા જે કેટલાક દેશોમાં સામાન્ય રીતે સંક્ર્મણ થી ફેલાય છે
• કેટલીક દવાઓની આડઅસર થવી
• અમુક પ્રકારના ખોરાકને પચાવવામાં સમસ્યાઓ થતી હોય
• પાચનતંત્રને નુકસાન પહોંચાડે એવા રોગો થયા હોય

અહીં દર્શાવેલા પ્રયોગો તમે ઘરે અજમાવી ને કરી જુઓ જેના થી તકલીફ માં રાહત મળી શકે છે:

• વધારે પ્રમાણ માં પ્રવાહી પીવો જેમાં પાણી, મીઠું, અને ખાંડ હોય છે. સારા વિકલ્પો માં રસ, સ્વાદવાળા સોડા, અને સૂપ, અથવા પાણી મિશ્રિત સૂપ છે. જો તમે પૂરતા પ્રમાણમાં પ્રવાહી પીતા હોવ તો તમારો પેશાબ હળવો પીળો અથવા લગભગ સ્પષ્ટ રંગ નો હશે.
• થોડો ખોરાક ખાવાનો પ્રયત્ન કરો. સારા વિકલ્પો માં બટાટા, નૂડલ્સ, ચોખા, ઓટમીલ, ફટાકડા, કેળા, સૂપ અને બાફેલી શાકભાજી છે. ખારા ખોરાક પણ મદદ કરે છે.

તમારા ડૉક્ટર ને તરત જ મળો જો:

• 24 કલાકમાં તમને 6 થી વધુ વાર વહેતી પ્રકૃતિ ના મળ નીકળે છે
• મળ માં લોહી નીકળે છે
• તમને 3ºF (38.5ºC) કરતા વધારે તાવ આવે છે જે એક દિવસ પછી પણ જતો નથી
• તમને પેટમાં ભારે દુખાવો થાય છે
• તમે 70 કે તેથી વધુ ઉંમરના છો
• તમારા શરીરએ ઘણું પાણી ગુમાવ્યું છે. આને “ડિહાઇડ્રેશન” (Dehydration) કહેવાય છે. આના લક્ષણ હોય છે:
  • ઘણાં અતિસાર જે ખૂબ જ પાણીયુક્ત થાય છે
  • ખૂબ થાક લાગે છે
  • ખૂબ તરસ લાગે છે
  • મોં અથવા જીભ સુકા થઇ જાય
  • સ્નાયુ માં ખેંચાણ લાગે છે
  • ચક્કર આવવા
  • મૂંઝવણ થવા જેવું લાગતું હોય
  • ખૂબ જ પીળો પેશાબ થવું, અથવા 5 કલાકથી વધુ સમય સુધી પેશાબ કરવાની ઈચ્છા ના થતી હોય

ઘણા લોકોને પરીક્ષણો કરાવવાની  જરૂર નથી હોતી. પરંતુ સંભવ છે કે, તમારા ડૉક્ટર પરીક્ષણો કરાવશે એ જોવા કે તમે ડિહાઇડ્રેટેડ છો કે નહીં, અને તમારા અતિસાર નું મૂળ કારણ શું છે. તમારા ડૉક્ટર આ પરીક્ષણો કરાવવી શકે છે:

• રક્ત પરીક્ષણો
• તમારી મળના નમૂના પર અમુક પરીક્ષણો

આ તમારા ઝાડા નું મૂળ કારણ શું છે, તેના પર નિર્ભર કરે છે. કદાચ, તમને કોઈ પણ સારવારની જરૂર જ નહીં પડે.

જો તમને જરૂર છે સારવાર ની, તો ડૉક્ટર આ ઉપચાર સૂચવી શકે છે:

• આઈ.વી. (IV) દ્વારા પ્રવાહી – આઈ.વી. (I.V.) એ એક પાતળી નળી હોય છે જે ને તમારી નસમાં નાખવામાં આવે છે. પુષ્કળ અતિસારવાળા લોકોને ડિહાઇડ્રેશનની સારવાર માટે અથવા તો તે અટકાવવા માટે આવી રીતે પ્રવાહીની જરૂર પડે છે.
• તમારી કેટલીક દવાઓ બંધ કરવી પડી શકે છે
• તમે જે ખાતા હોવ, એ ખોરાકમાં ફેરફાર
• એન્ટિબાયોટિક્સ (Antibiotics) – આ દવાઓ થી બેક્ટેરિયલ ચેપનો ઉપચાર થાય છે. મોટાભાગના લોકોને એન્ટિબાયોટિક્સની જરૂર હોતી નથી, ભલે તેમને બેક્ટેરિયલ ચેપ હોય. જો તમારા મળ માં લોહી નીકળતું હોય અને સાથે તાવ આવતો હોય, તો તમારા ડૉક્ટર તમને વધુ ઝડપથી ઠીક થવા માટે એન્ટિબાયોટિક્સ આપી શકે છે.
• એવી દવાઓ જે ઝાડાને માં આરામ આપે છે – આ દવાઓમાં લોપેરામાઇડ, ડિફેનોક્સાઇલેટ-એટ્રોપિન, અને બિસ્મથ સબસિસિલેટ શામેલ છે. જો તમને મળ માં લોહી નીકળતું હોય અથવા તાવ આવતો હોય, તો તમારે લોપેરામાઇડ અથવા ડિફેનોક્સાઇલેટ-એટ્રોપિન લેવું નહીં જોઈએ. ઉપરાંત, વધારે પ્રમાણ માં લોપેરામાઇડ લેવાથી અમુક લોકોમાં હૃદયની ગંભીર સમસ્યાઓ થાય છે. જો તમને સ્વાસ્થ્ય ની સમસ્યા હોય અથવા તો પહેલેથી જ અન્ય દવાઓ લો છો, તો લોપેરામાઇડનો પ્રયોગ કરતા પહેલા તમારા ડૉક્ટર સાથે અવશ્ય વાત કરો. આ બધી દવાઓ માટે, લેબલ તમને કહે છે તેના કરતા વધારે ડોઝ (Dose) લેવું જોઈએ નહીં.

તમને અતિસાર થવાની અને વધુ ફેલાવાની શક્યતાને ઘટાડવા માટે, નિમ્નલિખિત પ્રયોગ કરી શકો છો:

• ડાયપર બદલ્યા પછી, રાંધવા, ખાવા, બાથરૂમમાં જવા, કચરો કાઢ્યા, કોઈ પણ પ્રાણીઓને સ્પર્શ કર્યા, અથવા તો તમારા નાકને સાફ કર્યા પછી — તમારા હાથ જરૂર થી ધોવા જોઈએ
• જ્યાં સુધી તમને સારું ન લાગે ત્યાં સુધી કામ અથવા સ્કૂલ ના જાઓ, અને ઘરે જ રહો.
• ખોરાકની સલામતી પર વધુ ધ્યાન આપવું. અમુક રીતો આ પ્રમાણએ છે:
  • ઉકાળ્યા વગર નું દૂધ અથવા તેની સાથે બનાવેલા ખોરાક પીતા નથી
  • ફળો અને શાકભાજી ખાતા પહેલા તેને સારી રીતે ધોવા
  • રેફ્રિજરેટરને 40ºF કરતા વધારે ઠંડુ રાખવું અને ફ્રીઝર નું તાપમાન 0ºF થી નીચે રાખવું
  • રસોઈ માં માંસ અને સીફૂડ, સારી રીતે થાય ત્યાં સુધી, બરાબર પકાવો
  • જરદી મક્કમ ન થાય ત્યાં સુધી ઇંડા રાંધવા જોઈએ
  • કાચા ખાદ્યને સ્પર્શ કર્યા પછી હાથ, છરી, અને કાપવાના બોર્ડ ને અવશ્ય ધોવા જોઈએ